Legionella is vooral gevaarlijk voor ouderen, rokers en mensen met zwakke afweer: zo verspreidt bacterie zich

Terug van vakantie? Dan eerst alle kranen doorspoelen tegen legionella: veel Nederlanders volgen dit advies in de zomer op om besmetting met deze bacterie te voorkomen. Wie besmet raakt kan een infectie - ook wel veteranenziekte - oplopen. Maar hoe groot is het gevaar nu echt om ernstig ziek te worden door legionella? En wat kun je zelf doen om de kans op besmetting te verkleinen? Priscilla van Agteren 08-08-24, 13:15 Laatste update: 08-08-24, 13:42 Wat is legionella precies? Legionella pneumophila is een bacterie die voorkomt in water en tuinaarde. Deze bacterie gedijt goed in warme, vochtige omgevingen en stilstaand water. Legionella werd voor het eerst ontdekt toen na een bijeenkomst van oud-soldaten in Philadelphia in 1976 een groep bezoekers ziek werd, en er verschillende bacteriën van hetzelfde geslacht werden aangetroffen. Dat geslacht werd Legionella genoemd, naar het Latijnse woord voor soldaat legionarius. En de infectie met deze bacterie kwam in Nederland bekend te staan als de veteranenziekte. Lees ook Zwemmerseczeem is besmettelijk: zo voorkom je volgens huisarts het beste dat je het krijgt PREMIUM Zwemmerseczeem is besmettelijk: zo voorkom je volgens huisarts het beste dat je het krijgt Ga jij voor vertrek altijd ‘even plassen voor de zekerheid’? Waarom dat geen goed idee is PREMIUM Ga jij voor vertrek altijd ‘even plassen voor de zekerheid’? Waarom dat geen goed idee is Het is normaal en niet schadelijk dat de legionellabacterie in heel kleine hoeveelheden in waterleidingen voorkomt. Als het water regelmatig gebruikt wordt, blijft de bacteriegroei beperkt. Wordt het water echter langere tijd niet gebruikt, bijvoorbeeld vanwege een lange vakantie, dan kan de bacterie zich onder de juiste omstandigheden snel vermenigvuldigen. Hoe kun je besmet raken met legionella? De bacterie is voor mensen meestal alleen gevaarlijk als zij de longen weet te bereiken, zegt Harald Wychgel, woordvoerder Infectieziektebestrijding van het RIVM. ,,Dat kan gebeuren als het water vernevelt en we de bacterie dus in hele kleine waterdruppeltjes inademen, bijvoorbeeld in de douche of sauna, of door de waterdamp die vrijkomt als je de tuinslang of hogedrukspuit aanzet.’’ Ook in gebouwen met airconditioning met een ‘nat’ koelsysteem kan de bacterie zich ophouden in het water van de koeltorens. Een besmetting met legionella kun je alleen oplopen door direct contact met de bacterie via het inademen van waterdamp. De bacterie kan niet worden overgedragen door contact met andere mensen. Legionella­pre­ven­tie is belangrijk op plaatsen waar het risico op ziektege­val­len groter is, zoals plekken met grote waterin­stal­la­ties Harald Wychgel, RIVM Water met de legionellabacterie erin kun je in principe drinken zonder ziek te worden. ,,Een uitzondering daarop zijn mensen met ernstige slikproblemen. Zij kunnen wel ziek worden door het drinken van besmet water.’’ De kans dat mensen thuis ziek worden door legionella is heel klein, zegt Wychgel. ,,Legionellapreventie is belangrijk op plaatsen waar het risico op ziektegevallen groter is, zoals plekken met grote waterinstallaties. Bijvoorbeeld in ziekenhuizen en verzorgingsinstellingen, waar relatief veel mensen uit risicogroepen zijn, en in sauna’s, retraites en hotels, waar warme en vochtige omgevingen zijn waar de bacterie goed in gedijt.’’ Wat zijn de symptomen van een infectie? De meeste verder gezonde mensen worden na een besmetting met de legionellabacterie niet ziek. ,,Wie wel ziek wordt, krijgt tussen twee en tien dagen na besmetting de eerste, griepachtige verschijnselen. Patiënten kunnen last krijgen van hoofdpijn, koorts, spierpijn, misselijkheid, diarree en/of een droge hoest.’’ In de meeste gevallen herstellen mensen vanzelf van deze milde vorm, maar de ziekte kan soms ook een ernstige longontsteking veroorzaken. Dan is een behandeling met antibiotica nodig. In ons land overlijdt ongeveer 2 tot 10 procent van de patiënten nadat ze een longontsteking door legionella hebben gekregen. Wie lopen het meeste risico om (ernstig) ziek te worden? Besmetting leidt bij mensen onder de 40 jaar zelden tot een ernstige longontsteking, zegt Wychgel. ,,De groepen met een groter risico op een ernstige vorm van de ziekte zijn ouderen omdat zij een minder sterk afweersysteem hebben, mensen met een verminderde afweer door bijvoorbeeld een chronische ziekte of het gebruik van afweerremmende medicijnen, en rokers omdat zij in het algemeen vatbaarder zijn voor longontstekingen.’’ Hoeveel Nederlanders worden er ziek door de legionellabacterie? Jaarlijks worden er ongeveer 400 tot 500 besmettingen met de legionellabacterie bij het RIVM gemeld, de meeste daarvan in de zomer. Daarnaast keren zo’n 100 tot 150 Nederlanders jaarlijks terug naar ons land met een infectie die zij hebben opgelopen tijdens een reis in het buitenland. Het werkelijke aantal besmettingen is volgens Wychgel wel hoger dan het aantal gemelde gevallen. ,,De meeste mensen worden immers niet ziek na besmetting en de milde vorm van de ziekte is aan de griepachtige verschijnselen alleen moeilijk te herkennen als een infectie.’’ Gevallen moeten door medische instanties gemeld worden bij het RIVM. ,,De plaatselijke GGD stelt dan een onderzoek in om de bron van de infectie te achterhalen en meer besmettingen te voorkomen.’’ Wat kun je doen om besmetting te voorkomen? Bedrijven en instellingen die een waterinstallatie hebben zijn wettelijk verplicht om te voldoen aan de gestelde normen voor legionellapreventie. Voor drinkwater thuis is een beheersplan niet vereist omdat de kans op besmetting daar klein is, maar het RIVM adviseert wel de volgende maatregelen om de groei van legionella te beperken: 1. Heb je de kraan of de douche langer dan een week geleden voor het laatst gebruikt, laat het water dan minimaal één minuut doorspoelen voor nieuw gebruik. 2. Zorg ervoor dat de boiler of combiketel goed afgesteld is en de watertemperatuur op minimaal 60 graden Celsius staat. Zet de combi- of cv-ketel niet in de eco-stand als je het water heel weinig of telkens maar kortstondig gebruikt. Het opwarmen tot de juiste temperatuur duurt in deze stand langer en om bacteriegroei in de leidingen te voorkomen, is het noodzakelijk dat het water er regelmatig voor meerdere minuten de hoogste temperatuur bereikt. Voer niet zelf aanpassingen aan de drinkwaterinstallatie uit, maar laat dit over aan een erkend installatiebedrijf. 3. Maak apparaten die water sproeien of vernevelen grondig en regelmatig schoon, zoals tuinslangen, hoge drukspuiten, apneu-apparaten (CPAP) en luchtbevochtigers. Laat geen water in de apparaten achter als die langer dan een week niet worden gebruikt. Apparaten die het water niet vernevelen, bijvoorbeeld waterbakjes op de verwarming of apparaten die het water geregeld boven de 60 graden Celsius brengen, zoals koffiezetapparaten, waterkokers en stoomreinigers, leveren geen risico op voor besmetting. 4. Wie de pensioenleeftijd heeft bereikt of een verzwakte weerstand heeft, doet er goed aan om eens per twee of drie jaar de doucheslang en douchekop te vervangen en een eventuele thermostatische waterkraan te laten reinigen door een erkend bedrijf. 04:45 Waarom kosten rokers ons minder geld dan niet-rokers? Roken is slecht voor je gezondheid, maar rokers zijn wel relatief goedkoop voor de samenleving. Dat komt doordat rokers op relatief jonge leeftijd sterven, en de behandeling van longkanker relatief goedkoop is. Ze sterven voordat ze bijvoorbeeld dementie gaan ontwikkelen - een enorme kostenpost in ons zorgsysteem. Toch is dat aan het veranderen: kankerbehandelingen worden steeds beter, waardoor ook rokers langer leven en alsnog dementiezorg nodig hebben. Dit is een aflevering van Universiteit van Nederland Legt Uit. Wil je geen nieuwe afleveringen missen? Open de app, klik op 'Play' in het midden van de onderste balk. Zoek naar deze show, klik erop en druk op het belletje. Je krijgt dan altijd een melding als er een nieuwe aflevering is!